De meeste van mijn cliënten zijn erg slimme mensen. Ze hebben vaak een heel goed zicht op hoe hun problemen in elkaar zitten, hoe het komt dat ze die problemen hebben, en wat ze anders zouden moeten doen. Dat is zeker niet altijd zo, maar vaak toch wel. Dan zeggen ze: “ik weet wel dat ik niet moet denken dat ik dom ben, maar het voelt gewoon wel zo!” Of “Ik weet wel dat ik er een gewoonte van zou moeten maken om elke dag even buiten te komen, maar toch lukt dat niet, ik blokkeer gewoon, en het voelt zo eng!”
Hoe komt dat toch? Dat zo’n intelligente mensen, die heel goed door hebben hoe vanalles (en ook zij zelf) in elkaar zitten, dat toch niet opgelost krijgen?
Heel veel heeft te maken met hoe ons brein in elkaar zit, met hoe ons brein werkt en ook heeft leren werken.
Simplistisch gezien kun je ons brein opdelen in 3 lagen:
De binnenste en onderste laag is onze hersenstam en cerebellum, wat ze ook wel eens “reptielenbrein” noemen (omdat we het gemeenschappelijk hebben met heel veel dieren, zelfs reptielen). Hier worden onder andere onze reflexen en automatismen geregeld.
De middelste laag is ons limbisch brein, of “zoogdierenbrein” (gemeenschappelijk met alle zoogdieren). Hier worden onder andere emoties, reacties op gevaar, en herinneringen geregeld.
De buitenste laag, onze neocortex, is uniek voor mensen. Hier kunnen we alle complexe kwesties verwerken, plannen, impulsen controleren, rationeel nadenken etc.
We denken vaak dat die buitenste laag het belangrijkste is, dat we ons gedrag sturen met onze gedachten. Dat is natuurlijk een beetje zo, we kunnen met ons rationele brein heel wat van ons gedrag sturen en onze emoties onder controle houden, om zo beter te kunnen functioneren, aangezien onze neocortex goed op lange termijn kan denken. Dit noemen wetenschappers “top-down regulering”: van onze bovenste hersenen of “hoogste hersenfuncties” naar de lager gelegen delen van ons zenuwstelsel.
Maar wat veel mensen niet weten, is dat er ook heel veel informatie eerst door de lager gelegen delen van ons brein wordt verwerkt, voordat het de hoger gelegen delen van ons brein bereikt (“bottom-up regulatie). Dit deel van ons brein gaat heel snel interpreteren of er ergens gevaar is, hoe we best reageren om te overleven, of welke emotionele informatie geschikt is om een bepaalde gebeurtenis te interpreteren of beoordelen. Dat gaat zo snel, dat het dat al lang heeft gedaan voordat we er zelfs maar rationeel of bewust over hebben kunnen nadenken.
Als we in ons leven meestal in situaties hebben gezeten waar we ons veilig voelden en waar we adaptieve strategieën hadden of kregen aangereikt om om te gaan met moeilijke situaties of emoties, dan zal de informatie die hier aanwezig is meestal goed meewerken om goed te reageren op nieuwe situaties, goede beslissingen te nemen, problemen op te lossen of te doen wat we willen doen.
Als we echter in ons leven (te vaak) in situaties hebben gezeten waar het niet veilig voelde, en waar we overlevingsmechanismen moesten gebruiken die toen de enige oplossing waren maar die nu misschien niet meer zo geschikt zijn, dan zit die informatie ook heel erg sterk verankerd in ons brein. En elke keer wanneer er een nieuwe situatie opduikt, gaat ons brein die oude interpretaties, overlevingsmechanismen of emoties bovenhalen om de nieuwe situatie mee te vergelijken.
En dan kan je wel wéten dat het goed is om buiten te komen, maar als je hebt geleerd te bevriezen in moeilijke situaties of te ondergaan, dan zegt je lichaam stomweg dat het níet veilig is om iets te gaan doen, om buiten te komen.
Dan kan je wel wéten dat je eigenlijk niet dom bent, want je hebt toch je studies vlot kunnen afmaken, maar je emotionele brein (dat heeft ervaren dat je zus altijd meer aangemoedigd werd op intellectueel vlak dan jij) gelooft er niks van.
En aangezien die lagere delen van onze hersenen in heel wat situaties (vooral als het gaat om veiligheid of emotionele gebeurtenissen) qua snelheid en kracht de voorrang krijgen op onze rationele hersenen, kun je dus denken en willen wat je wil, zolang je reptielen- en je emotionele brein niet meewillen lukt het gewoon niet.
Valt er dan niets aan te doen? Zo zwart is het gelukkig ook niet. De oude informatie in de lager gelegen delen van je brein kan wel aangepast worden. Maar daar hebben we dus niet alleen top-down strategieën, zoals rationeel denken en plannen, voor nodig, maar ook bottom-up strategieën, die ons “lagere brein” terug kunnen leren om zich veilig en ok te voelen, en aangepaste strategieën te kiezen om met de huidige omstandigheden om te gaan. Daarover later meer!
Ben je nieuwsgierig geworden, wil je meer informatie of heb je hier hulp bij nodig? Laat hieronder een reactie achter, contacteer me via e-mail, of vraag een eerste gesprek aan via het formulier op de website.