Een van de problemen waar mijn cliënten het meeste mee worstelen, is een negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen. Misschien herken je dat wel. Je denkt dat je eigenlijk niet zo speciaal bent, iedereen lijkt meer te kunnen, te betekenen, of te hebben dan jij. Dus vind je jezelf niet zo speciaal, niet interessant of leuk genoeg, niet goed genoeg om die leuke job te doen, niet leuk genoeg om contact mee te hebben of mee af te spreken. Misschien doe je die dingen wel, maar ben je heel de tijd bang om door de mand te vallen. Of je doet ze niet, omdat je jezelf terugtrekt, in overeenstemming met je negatieve zelfbeeld.
Nochtans geven de woorden zelf al aan waar eigenlijk het probleem ligt. ZELFbeeld, ZELFvertrouwen: het beeld dat je van jezelf hebt, vertrouwen dat je in jezelf hebt.
Daar gaat het dus over, niet hoe leuk of goed je eigenlijk echt bent, welke capaciteiten je hebt. Maar welk beeld je daarvan hebt. En dat beeld kan dus vertekend zijn.
Soms zijn er echt vaardigheden die we missen, sociale vaardigheden of capaciteiten om een bepaalde job te doen. Dan helpt het natuurlijk om die bij te leren. Maar vaak is dat niet het voornaamste probleem. Vaak hebben mensen allerlei vaardigheden en capaciteiten, maar beseffen ze het zelf gewoon niet.
De eerste keer dat ik besefte hoe dat kwam, was toen ik zelf een tiental jaar geleden loopbaanbegeleiding volgde. (Jaja, ik heb hiervoor iets totaal anders gedaan :))
Ik moest daar nadenken over mijn vaardigheden, capaciteiten, goede eigenschappen... en kon niet veel verzinnen. En over de dingen die ik wel kon verzinnen, begon ik meteen weer te twijfelen: was dat wel echt zo? Was ik daar wel echt goed in? Kon niet iedereen dat?
Tot er een sessie in groep volgde, waarbij we ook ingingen op vaardigheden en kwaliteiten. En de andere leden van de groep me wezen op mijn kwaliteiten. Dingen waar ik nog nooit bij had stilgestaan, of waarvan ik niet wist dat ze (mijn) kwaliteiten waren. En toen begon het me te dagen: vaak zijn je kwaliteiten zo normaal voor je, dat je niet eens door hebt dat het een kwaliteit is! Dat niet iedereen dat kan of heeft, dat dat voor andere mensen helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Net omdat het voor ons zo vanzelfsprekend is of lijkt, valt het niet meer op. En denken we, “dat is toch maar normaal”, of “iedereen kan dat toch”.
En dat is het dus niet. Het is niet “maar normaal”, niet “iedereen kan (of heeft) dat” en het is dus wel “speciaal”! Iedereen heeft namelijk goede eigenschappen, kwaliteiten, en capaciteiten.
Soms heb je dus wat hulp van buitenaf nodig om dat te kunnen zien. Dat kan in de vorm zijn van een therapeut, een vriend of vriendin, familie. Ook een test, zoals de VIA Character Strengths Survey, kan helpen om je goede kwaliteiten beter in beeld te brengen.
Erkennen dat je deze kwaliteiten hebt, is een eerste stap. Maar vaak is het nog moeilijk om dat dan ook echt te laten binnendringen. Dat kan verschillende redenen hebben. Je werd vroeger thuis misschien eerder op je fouten gewezen dan dat er aandacht was voor waar je goed in was, zodat je zelf ook hebt geleerd om eerder op je tekortkomingen te letten. Of misschien werden trots en blijdschap over wat je kon, snel de kop in gedrukt met boodschappen zoals dat je bescheiden moet zijn en niet teveel moet opscheppen over jezelf, zodat je daar geen aandacht aan durft geven.
Dan is het belangrijk om niet enkel te erkennen dat je die kwaliteiten hebt, maar er ook echt contact mee te maken, ze echt te durven voelen en dat gevoel te versterken zodat je je er echt bewust van wordt, en er een positief gevoel over kunt krijgen... een positief zelfbeeld.
Daar zijn verschillende manieren voor.
Schrijven om je zelfbeeld te versterken
Als je graag schrijft of sowieso al een dagboek of bullet journal bijhoudt, kan je dit ervoor gebruiken. Kies elke dag een vaardigheid, kwaliteit of goede eigenschap die je bezit (je kan kiezen uit een lijst, je laten inspireren door wat anderen over je zeggen, of het resultaat van de VIA Character Strengths Survey). Beschrijf hoe je die kwaliteit of vaardigheid de voorbije dag(en) hebt gebruikt en welke positieve impact dat mogelijk had op jezelf, anderen of de wereld. En/of beschrijf hoe je die kwaliteit of vaardigheid de komende periode kan gebruiken en welke positieve impact dat zou kunnen hebben op jezelf, anderen, of de wereld. Je kunt ook beschrijven hoe je die kwaliteit of vaardigheid zou kunnen gebruiken om een bepaald probleem waar je mee worstelt op te lossen.
Visualiseren om je zelfbeeld te versterken
Denk terug aan een moment waarin die vaardigheid of kwaliteit duidelijk was, waarin je die gebruikte, of dat representatief is. Stel het je zo goed mogelijk voor en merk op wat je voelt in je lichaam als je daaraan denkt (bijvoorbeeld een warm gevoel in je borstkas, of een sterk gevoel in je benen, of een vrij gevoel in je hoofd). Sta jezelf toe te genieten van dat positieve gevoel. Eventueel kun je nog een stapje verder gaan. Als je dat positieve gevoel van die kwaliteit echt kunt voelen, kun je je proberen voorstellen hoe je die vaardigheid of kwaliteit gebruikt om een toekomstige situatie aan te pakken.